Türkiye’de meydana gelen orman yangınlarının yaklaşık %88’i insan kaynaklı nedenlerden kaynaklanmaktadır. Özellikle anız yakma, sönmemiş sigara izmariti ve çöp yangınları bu yangınların başlıca sebepleri arasında yer alır. Bu nedenle, orman yangınına neden olmak gerek taksirle gerekse kasten işlendiğinde ciddi cezai yaptırımlara tabi tutulmuştur. 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 110. maddesi, bu fiilleri ayrıntılı şekilde düzenlemekte ve kamu düzeni ile çevrenin korunması amacıyla çeşitli hapis ve para cezaları öngörmektedir.
Orman Alanlarında Yasaklanan Fiiller Nelerdir?
Kanun koyucu, sadece yangına neden olma fiilini değil, aynı zamanda yangına sebebiyet verme riski taşıyan çeşitli davranışları da açıkça yasaklamıştır. Bu fiiller şunlardır:
- Ocak yeri dışında ateş yakmak veya izinli alanda yakılan ateşi söndürmeden bölgeyi terk etmek,
- Orman alanlarında sönmemiş sigara ya da yanıcı madde atmak,
- Ormana dört kilometre mesafedeki bölgelerde ya da Kanun’un 31. ve 32. maddelerinde tanımlanan köy sınırları içinde anız veya benzeri örtüleri yakmak.
Bu eylemleri gerçekleştirenler hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ve adli para cezası verilebilmektedir.
Kasten Orman Yakmanın Cezası Nedir?
Kasten orman yakma, yangının bilerek ve isteyerek çıkarılması hâlidir. Bu suç, Orman Kanunu’nun 110. maddesinin 4. ve 5. fıkralarında düzenlenmiştir.
- Ormanları kasten yakan kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis cezası ve on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
- Eğer bu suç, devletin güvenliğine karşı işlenen bir suç kapsamında ve bir örgüt faaliyeti çerçevesinde gerçekleştirilmişse, müebbet hapis cezası ve yirmi bin güne kadar adli para cezası söz konusu olur.
Suçun işlenmesi sonucunda ölüm ya da yaralanma meydana gelmişse, ayrıca TCK m.81, 85 ve 86 uyarınca fail hakkında ek cezai yaptırımlar uygulanır.
Orman Yangınına Neden Olma Suçunun Özellikleri
Orman yangınına neden olma suçu, faile özgü bir özellik aranmaksızın işlenebilen genel suçlardandır. Bu suç için:
- Failin kamu görevlisi olması gerekmez.
- Eylemin yalnızca küçük bir kıvılcım, çakmak ya da sigara gibi bir araçla yapılmış olması yetmez; yangının orman vasfındaki alanı tehdit edecek düzeye ulaşması aranır.
- Kasten hareket edilip edilmediğinden bağımsız olarak, ormanlık alanların korunması hukuki değer olarak esas alınır.
Taksirle Orman Yangınına Sebebiyet Verme Suçu
Taksirle orman yangınına sebep olma suçu, kişinin öngörülebilir bir neticeyi öngörmeden, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı hareketi sonucu meydana gelir. Orman Kanunu m.110/3’e göre;
- Bu suçu işleyenler hakkında iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
Ancak bazı durumlar cezada indirime sebep olur:
- Yangını söndürme veya etkisini azaltma çabası,
- Yangının doğurduğu zararın azlığı.
Bu faktörlerin varlığı hâlinde ceza yarıya kadar indirilebilir.
Zarar hesabı yapılırken şu unsurlar dikkate alınır:
- Tamamen yanan ağaç ve ağaççıkların değeri,
- Kısmen zarar gören bitki örtüsündeki değer azalışı,
- Alt tabaka örtüsünün tahribatı,
- Toprağın verimliliğini sağlayan humus tabakasının yanması sonucu oluşan verim kaybı.
İnsan Ölümüne Neden Olan Orman Yangınlarında Uygulanan Cezalar
Orman yangını sonucunda bir kişinin hayatını kaybetmesi ya da yaralanması durumunda fail:
- Hem Orman Kanunu m.110 uyarınca,
- Hem de TCK m.81 (kasten öldürme) veya m.85 (taksirle öldürme) hükümlerine göre ayrıca cezalandırılır.
Bu tür olaylarda gerçek içtima hükümleri uygulanır. Yani iki farklı suçtan ayrı ayrı ceza verilir.
Orman Yangını Suçlarında Adli Para Cezası ve HAGB Uygulaması
- Adli para cezası, hapis cezasının yanında verilen ek bir yaptırımdır. Bu suçlar için hükmolunan hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi mümkün değildir, çünkü cezalar çoğunlukla 1 yılın üzerindedir.
- Ancak ceza 2 yıl veya altı ise, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararı verilebilir. Bu durumda failin 5 yıl boyunca denetim süresine tabi olması söz konusu olur.
Zamanaşımı ve Soruşturma Usulü
- Bu suçlar şikâyete bağlı değildir. Savcılık tarafından re’sen soruşturma başlatılır.
- Suçun işlenmesinden itibaren 8 yıl içinde dava açılmazsa, dava zamanaşımı süresi dolmuş olur.
Ceza İndirimi ve Ağırlaştırıcı Sebepler
- Failin etkin müdahalesi ve zararın azlığı, cezada yarı oranına kadar indirim sağlar.
- Ancak yangın muhafaza ormanında, milli park alanında veya özel koruma alanında meydana gelmişse, verilecek ceza iki katına çıkarılır.
Etkin Pişmanlık Hükümleri Bu Suçta Uygulanır mı?
Hayır. Orman yangınına neden olma suçu için Türk Ceza Kanunu’nda etkin pişmanlık hükümleri düzenlenmemiştir. Bu nedenle zararı tazmin etmek veya özür dilemek cezada indirim sebebi değildir.
Uzlaşma, Şikâyetten Vazgeçme ve Teşebbüs
- Bu suç uzlaştırmaya tabi değildir.
- Şikâyetten vazgeçme, davayı düşürmez çünkü suçun mağduru kamu düzenidir.
- Suça teşebbüs mümkündür. Yani ormanı yakma niyetiyle hareket edip, fail elinde olmayan nedenlerle amacına ulaşamazsa, yine cezai sorumluluk doğar.
- Suç, birden fazla kişi tarafından işlenmişse, suça iştirak hükümleri (TCK m.37-39) uygulanır.
Görevli Mahkeme Hangisidir?
- Taksirli yangın ve ihmali fiiller (m.110/2 ve m.110/3) → Asliye Ceza Mahkemesi,
- Kasten orman yakma veya örgüt bağlantılı suçlar (m.110/4-5) → Ağır Ceza Mahkemesi görev alanına girer.
Sıkça Sorulan Sorular
Orman yakma affa girer mi?
Hayır. Orman suçları genel ve özel af kapsamı dışındadır.
Ormanda izinsiz ateş yakmanın cezası nedir?
Bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adli para cezası uygulanır.
Anız yakmak suç mudur?
Evet. Ormana dört kilometreden az mesafede anız yakmak yasaktır. İhlali hâlinde aynı şekilde bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası öngörülür.